พระพุทธศาสนากับเศรษฐกิจพอเพียง

พระพุทธศาสนากับเศรษฐกิจพอเพียง

รางวัลชนะเลิศ การประกวดบรรยายธรรม ปีงบประมาณ 2553

wwwพระพุทธศาสนา เป็นศาสนาประจำชาติ ประชากรส่วนใหญ่ของประเทศไทยนับถือ และนำเอาพระธรรมคำสอนของพระพุทธเจ้า มาปรับใช้เป็นแนวทางประพฤติปฏิบัติในชีวิตประจำวัน เพื่อการอยู่ร่วมกันในสังคมได้อย่างปกติสุข พระธรรมคำสอนของพระพุทธศาสนามีมานานกว่าสองพันปีแต่ยังคงความทันสมัยไม่เปลี่ยนแปลง คือ พระธรรมย่อมรักษาผู้ปฏิบัติไม่ให้ตกไปในสิ่งที่ชั่ว

wwwเศรษฐกิจพอเพียง เป็นปรัชญาที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงมีพระราชดำรัสชี้แนะแนวทางในการดำเนินชีวิตมาโดยตลอดเป็นเวลากว่ายี่สิบห้าปี ตั้งแต่เกิดวิกฤตการณ์ทางด้านเศรษฐกิจ และภายหลังได้ทรงเน้นย้ำแนวทางแก้ไข เพื่อให้รอดพ้นวิกฤตการณ์ดังกล่าว และสามารถดำรงชีวิตในยุคปัจจุบันได้ในทุกระดับ ตั้งแต่ระดับครอบครัว ระดับชุมชน จนถึงระดับชาติ โดยการบริหารจัดการให้ดำเนินไปในทางสายกลาง หรือ ความพอเพียง อันประกอบไปด้วย ความพอประมาณ ความมีเหตุผล รวมถึงการมีภูมิคุ้มกันที่ดี เพื่อเอาไว้ใช้เป็นภูมิคุ้มกันในยามเมื่อมีผลกระทบ อันเกิดจากการเปลี่ยนแปลงต่างๆ ความพอประมาณ คือ ความพอดีที่ไม่น้อยและไม่มากเกินไปโดยไม่เบียดเบียนตนเองและผู้อื่น ความมีเหตุผล คือ การตัดสินใจเกี่ยวกับความพอเพียงนั้น จะต้องเป็นไปอย่างมีเหตุผล โดยพิจารณาจากเหตุปัจจัยที่เกี่ยวข้อง ตลอดจนคำนึงถึงผลที่คาดว่าจะเกิดจากการกระทำนั้นอย่างรอบคอบ ส่วนการมีภูมิคุ้มกันที่ดี คือ การเตรียมตัวให้พร้อมในเมื่อได้รับผลกระทบและความเสี่ยงจากการเปลี่ยนแปลง ที่คาดว่าจะเกิดขึ้นในอนาคตทั้งใกล้และไกล

wwwพระราชดำรัสของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวเนื่องในโอกาสวันเฉลิมพระชนมพรรษา 5 ธันวาคม 2542 พระราชทานให้กับปวงชนชาวไทยไว้ว่า เศรษฐกิจพอเพียง เป็นเสมือนรากฐานของชีวิต รากฐานความมั่นคงของแผ่นดิน เปรียบเสมือนเสาเข็มที่ถูกตอกรองรับตัวอาคารบ้านเรือน สิ่งก่อสร้างจะมั่นคงได้ก็อยู่ที่เสาเข็ม แต่คนส่วนมากมองไม่เห็นเสาเข็ม และลืมเสาเข็มเสียด้วยซ้ำไป ซึ่งเปรียบเสาเข็มในที่นี้กับคำศัพท์ในพระพุทธศาสนา ด้วยคำว่า มัชฌิมาปฏิปทา หรือทางสายกลาง แสดงให้เห็นว่าการจะทำสิ่งใดควรอยู่บนพื้นฐานแห่งความพอเพียง โดยหลักธรรมสำคัญที่เกี่ยวข้องกับความพอเพียง และควรค่าแก่การนำไปปฏิบัติในชีวิตประจำวัน คือ

wwwสันโดษ 3 แปลว่าความยินดี คือความพอใจ ความยินดีด้วยของของตนซึ่งได้มาด้วยความเพียร ด้วยความซื่อสัตย์สุจริต และโดยชอบธรรม
ประการ ที่ 1 ยถาลาภสันโดษ หมายถึง ความยินดีตามที่ตนได้มา คือตนได้สิ่งใดมาหรือเพียรหาสิ่งใดมาได้ ไม่ว่าจะหยาบหรือประณีตแค่ไหนก็ยินดีพอใจด้วยสิ่งนั้น ไม่ติดใจอยากได้สิ่งอื่น ไม่เดือดร้อนกระวนกระวายเพราะสิ่งที่ตนไม่ได้มา ไม่ปรารถนาสิ่งที่ตนไม่พึงได้ หรือเกินไปกว่าที่ตนจะพึงได้โดยถูกต้องชอบธรรมไม่เพ่งเล็งปรารถนาสิ่งของที่คนอื่นได้จนเกิดความริษยา

ประการที่ 2 ยถาพลสันโดษ หมายถึง ความยินดีตามกำลัง คือ ยินดีแต่พอแก่กำลังร่างกายสุขภาพและวิสัยของตน มีความพอใจในการจัดสรรหน้าที่การงาน จัดสรรการศึกษาศิลปวิทยา และจัดสรรคุณธรรมเพื่อปฏิบัติให้สมกับกำลังสติปัญญาของตนเอง เลือกทำในสิ่งที่ตนเองถนัดแล้วตั้งใจปฏิบัติให้ก้าวหน้าไปตามกำลังแต่ละอย่างด้วยความขยันหมั่นเพียร

ประการที่ 3 ยถาสารุปปสันโดษ หมายถึง ความยินดีตามสมควร หรือยินดีตามที่เหมาะสมกับภาวะ ฐานะ แนวทางชีวิต และจุดหมายแห่งการบำเพ็ญกิจของตน ไม่นึกคิดอยากได้ทรัพย์สมบัติที่ล้ำค่าเกินฐานะของตนเอง บางครั้งแม้จะได้สิ่งที่เกินฐานะของตนเองมาก็ไม่ลุ่มหลงว่าเป็นสิทธิ์ที่ควร จะได้ กลับเห็นว่าสิ่งที่ได้มานั้นล้ำค่า ควรให้คนอื่นได้มีส่วนร่วมดูแลรักษาหรือบริโภคใช้สอยด้วย โดยการทำให้เกิดประโยชน์แก่ตนเองและแก่สังคมรอบข้าง

และหลักธรรมอีกประการที่น่าสนใจ คือ
wwwโภควิภาค ๔ หมายถึง หลักการแบ่งทรัพย์โดยจัดสรรเป็น ๔ ส่วน เพื่อการใช้ทรัพย์ที่มีอยู่ให้เกิดประโยชน์สูงสุด และสามารถมีออมไว้ใช้ในยามขัดสน ประกอบไปด้วย
ส่วนที่ 1 เอเกนะ โภเค ภุญเชยยะ ๑ ส่วน ใช้จ่ายเลี้ยงตน เลี้ยงคนที่ควรบำรุง และทำประโยชน์
ส่วนที่ 2 และ 3 ทะวีหิ กัมมัง ปะโยชะเย ๒ ส่วน ใช้ลงทุนประกอบการงาน
ส่วนสุดท้าย จะตุตัดยัจ นิธาเปยยะ อีก ๑ ส่วน เก็บไว้ใช้ในคราวจำเป็น

wwwนอกจากนี้อีกสิ่งหนึ่งที่สำคัญทั้งในทางพระพุทธศาสนาและเศรษฐกิจพอเพียง คือ การคิดไตร่ตรองให้ดีเสียก่อนจะลงมือกระทำการสิ่งใดลงไป ดิฉันขอยกตัวอย่างอดีตผู้นำรัฐบาลท่านหนึ่ง ได้คิดโครงการเม็กกะโปรเจ็ค หรือโครงการสร้างถนนผ่านทะเล ซึ่งต้องใช้งบประมาณในการสร้างอย่างมหาศาล แม้จะมีประชาชนทักท้วงคัดค้านสักเพียงใดก็มิได้ใส่ใจฟังเสียง มิได้คำนึงถึงผลกระทบที่จะตามมา ด้วยพระเมตตาขององค์พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวมีพระราชดำรัสเตือนสติว่า ก่อนที่จะตัดสินใจทำอะไรลงไป ให้คำนึงถึงความคุ้ม โครงการดังกล่าวจึงระงับไป เช่นเดียวกับคำสอนในพระพุทธศาสนา นิสำมะกะระนังเสยโย แปลว่า ใคร่ครวญก่อนแล้วจึงทำ เพราะไม่ว่าจะพูด จะคิด จะทำ ถ้าเรามีสติปัญญาใคร่ครวญและมีศีลธรรมคอยกำกับอยู่ตลอดเวลาจะไม่มีโอกาสพลาด ดังราชสีห์ตะปบเหยื่อครั้งเดียวก็สำเร็จ

wwwปัจจุบันนี้มีการเรียกร้องรณรงค์ใฝ่หาคุณธรรมจริยธรรม มีหลายสถานศึกษาที่เปิดสอนแนววิถีพุทธ ดิฉันเองก็ได้มีโอกาสอ่านหนังสือในห้องสมุดของโรงเรียน เป็นหนังสือของประมุขสงฆ์แห่งสำนักปฏิบัติธรรมสวนโมกขพลาราม อ.ไชยา จ.สุราษฏร์ธานี ที่คนไทยทั่วประเทศรู้จักท่านในนาม “พุทธธาตุภิกขุ” โดยติดใจในบทความของพระคุณท่านที่กล่าวไว้ว่า ถ้าศีลธรรมไม่กลับมา โลกาจะวินาศ ซึ่งตรงกับบ้านเมืองของเราในยุคโลกาภิวัฒน์ ที่มากไปด้วยการแก่งแย่ง แตกความสามัคคี ในฐานะที่เราเป็นส่วนหนึ่งในแผ่นดินไทย จึงควรร่วมมือกันรู้รักสามัคคี เสริมรอยร้าวที่มีอยู่ให้ลบเลือนหายไป อย่าปล่อยให้บ้านที่มีความรักและความอบอุ่นเป็นเพียงจินตนาการของคนไทยยามนี้

wwwดังที่กล่าวมาข้างต้นว่า เศรษฐกิจพอเพียงเป็นหลักเศรษฐกิจที่สอดคล้องกับหลักธรรมในพระพุทธศาสนา หรือกล่าวอีกนัยหนึ่ง ก็คือ หลักเศรษฐศาสตร์ตามแนวพุทธ ที่มุ่งให้มนุษย์จำกัดความอยาก หรือความต้องการของตนเอง แทนการกระตุ้นตัณหาหรือความอยาก เพื่อให้เกิดการบริโภคมากขึ้น (บริโภคนิยม) เนื่องจากพระพุทธศาสนาเห็นว่าความต้องการของมนุษย์นั้นไม่มีขีดจำกัด แต่ขณะเดียวกันทรัพยากรมีขีดจำกัด เมื่อไม่ประหยัด สิ่งเหล่านั้นก็จะหมดสิ้นไปในที่สุด การปฏิบัติตนตามหลักเศรษฐกิจพอเพียงจึงต้องหันมาแข้ไขที่ตนเองก่อน จำกัดความอยาก ความต้องการ ให้รู้จักพอดี ไม่บริโภคเกินความพอดี หรือตกเป็นทาสของวัตถุ เมื่อเราปฏิบัติได้ดังข้อที่กล่าวมาแล้ว ก็จะพบแต่ความสุขใจได้ง่ายขึ้น และยังเป็นการลดการแก่งแย่งแข่งขัน การเอารัดเอาเปรียบซึ่งกันและกัน การเบียดเบียดเบียนเพื่อนมนุษย์และสัตว์อื่น ตลอดถึงการเบียดเบียนธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ซึ่งเป็นสาเหตุของการเกิดภัยธรรมชาติตามมา

wwwฉะนั้นพระพุทธศาสนา กับหลักแนวคิดเศรษฐกิจพอเพียงจึงตั้งอยู่บนพื้นฐานของทางสายกลาง และความไม่ประมาท โดยคำนึงถึงความพอประมาณ ความมีเหตุผล การสร้างภูมิคุ้มกันในตัว ตลอดจนการใช้ความรู้ความรอบคอบ คุณธรรม ประกอบการวางแผนในการตัดสินใจ และการกระทำ ก็จะทำให้เราดำรงชีวิตอยู่อย่างมั่นคง และสงบสุขทุกประการ

เศรษฐกิจพอเพียงเพียงพออยู่ wwwwwwเพียงพอรู้พออุ้มชูตัวเองไหว
ดุจดำรัสเอกบดินทร์ปิ่นชาติไทย wwwwwธ ตรัสไว้เป็นแนวทางสร้างสุขตน
รู้ประมาณ รู้จักออม รู้จักอด wwwwwwwรู้ละลดสิ่งฟุ่มเฟือยไม่เกิดผล
กินของไทย ใช้ของไทย ไทยทุกคน wwwwความยากจนจะห่างไกลไทยยั่งยืน